Straffen, praten, belonen of negeren? Je kunt alle opvoedstijlen proberen, maar het heeft vaak geen enkele invloed op het gedrag. Bij het straffen begrijpen ze niet 'waarom' ze straf krijgen. Ze kunnen moeilijk een link maken naar het ongewenste gedrag. Ze hebben moeite met het verband tussen oorzaak en gevolg. Daardoor veroorzaakt de straf eerder paniek en angst, wat weer gevolgen heeft voor de rest van de dag. Door te praten over het ongewenste gedrag, 'lijkt' de boodschap goed aan te komen. Echter word je later gewoon weer geconfronteerd met hetzelfde foute gedrag. Belonen is altijd goed. Het geeft ze zelfvertrouwen, maar je kunt er geen ongewenst gedrag mee voorkomen. Wat werkt dan wel?
Nieuwe afspraken maken
Eerst zet je alles op papier, eenvoudig en overzichtelijk zodat ze die zelf kunnen nalezen, maar ook voor jezelf. Als reminder, wie doet wat op welk moment. Daar ga ik nogal eens in de fout. Ik denk dat ik dat ook het meest irritante vind. Het herhalen van gemaakte afspraken. Day in day out. Vervolgens kies ik daar een rustig moment voor, bijvoorbeeld net na het eten wanneer we nog allemaal aan tafel zitten. Maak ruim voor het avondeten al bekend dat je na het eten met ze wilt praten over nieuwe afspraken. Ze hebben tijd nodig om zich ergens op in te stellen, wat afwijkt van de dagelijkse patronen. In dit geval is 'praten' wel een goede optie. Het zijn slimme meiden, dus ik laat ze zelf meedenken en ze mogen ook met een ander voorstel komen. Daarna maak je het schema definitief.
Herhalen
Afspraken (nieuw of oud) moeten consequent en herhaaldelijk worden herinnerd. Maak steeds duidelijk wat er die dag van ze verwacht wordt. Anders nemen ze er na een tijdje een 'loopje' mee en gebeurt er niets meer. Doe dit het liefst op gezette tijden (bijvoorbeeld bij het ontbijt), want doe het het op het moment dat het (bijna) te laat is, krijg je weerstand.
Een whitebord met markers
Zo'n aftands ding die je op kantoren veel ziet, die hangt nu ook in mijn keuken... Dat herinneren aan verwachtingen en afspraken, het duidelijk maken van de planning van die dag, wanneer er afspraken zijn buiten de deur maakt het leven een stuk makkelijker en voorkomt een hoop ongewenst gedrag. Maar wat een kriem zeg. Daar hebben we nu een whitebord voor gekocht. Al snel bleek dat Kaat het prettig vond om 's avonds alles te noteren voor de volgende dag, planning, afspraken en klusjes. Dat gaf haar meteen structuur en rust. En ik hoefde het mooi niet meer te doen. Luna vindt het niets en roept dat ze dat niet nodig heeft, maar als ik even niet oplet, trekt zij als eerste haar 'eigen' plan. Nu hoef ik voor haar niet alles meer uit te kauwen en wijs ik enkel even naar het bord.
Time-out
Geweldige uitvinding. Doordat ze vaak snel verstoord raken en dan erg heftig kunnen reageren, lijdt dat vaak tot enorme excalaties. Dat kan zijn omdat zij uit zichzelf niet meer tot rust kunnen komen of omdat ik zelf dreig uit mijn plaat te gaan. Een time-out nemen is vaak al de oplossing van het probleem. Wel moet je van te voren goed uitleggen wat de time-out betekent, wanneer je hem kunt toepassen, maar ook waarom. Je kunt prima vertellen dat je er doodmoe van wordt. Geef duidelijke voorbeelden, waanneer je de time-out gaat inzetten. Bijvoorbeeld wanneer Luna een woede-aanval krijgt, niet rustig wil worden en mij blijft claimen. Ik zeg dan; 'Luna, ik neem nu een time-out, ik ga naar buiten en kom over 10 minuten terug.' Loop dan ook meteen weg, ga niet meer in op vragen of weerstand dat je moet blijven en ook niet wanneer ze nog kwader worden. Kom exact 10 minuten later terug. Wanneer je het twee keer toepast, zul je zien dat de driftbui over is als je terug komt.
Grenzen stellen
En dan doel ik niet eens alleen op 'nee' zeggen. Grenzen in de vorm van beperken. Zo hebben ze er een handje van om na bedtijd allerlei problemen op te rakelen of komen angsten weer op de proppen. Of ze willen niet achter de TV vandaan komen wanneer ze naar bed moeten. Zo hebben wij een tijden-schema gemaakt. Om 20:30 spelletje doen en kan er van alles besproken worden. Om 21:00 naar boven met papa op dag A en met mama op dag B. Om 21:15 uur gaan wij naar beneden, altijd, wat er ook gebeurt. Vroeger kon Luna nooit afscheid nemen en was het een drama voordat ik beneden was. Tegenwoordig wijst zij mij op de tijd, dat ik naar beneden 'moet'.
Niet meegaan in de emotie
Dat is voor mij de moeilijkste. Soms is Luna zo vol verdriet. Zij kampt ook met eenzaamheid, omdat ze niet naar school kan. Haar enige vriendin (toevallig met Asperger), komt nog maar zelden langs. Dat verdriet gaat (ook bij mij) door merg en been. Maar zodra ik daar teveel in mee ga, maak ik het juist erger. Kinderen met autisme kunnen hun gevoelens zelf niet in de hand houden en slaan dan door. Daar komt bij dat ze niet (altijd) begrip heeft voor mijn verdriet (geen inlevingsvermogen). Zo zegt ze soms opeens; 'Ja zeg, ga jij nu ook lopen huilen, daar heb ik nu echt geen zin in'. Een messteek gaat door je heen. Gelukkig laat ze zich wel troosten, echter niet door mee te huilen of het verdriet te bevestigen, noch te ontkennen. Er zijn twee mogelijkheden. Probeer afleiding te geven, bijvoorbeeld door te kietelen of ergens anders over praten, maar dit werkt niet altijd. Je kunt het beste heel emotieloos zeggen; 'We de situatie nu niet kunnen veranderen, ik moet nu echt gaan stofzuigen'. Het klikkt vreselijk, maar het werkt. Even later hoor ik haar een liedje zingen en is ze het alweer vergeten.
Neem de tijd voor positieve aandacht
Omdat ik vaak zo moe ben om de hele boel draaiende te houden, heb ik vaak totaal geen zin om hun nog aandacht te geven. Puur omdat ze al zoveel negeatieve aandacht hebben gevraagd. Echter wanneer ik er juist wel even tijd voor neem, als ze op een positieve manier om aandacht vragen, valt me op dat het negatieve gedrag minder wordt. Zo krijg ik dan juist meer tijd voor mezelf dan wanneer ik haar 'afwimpel'. Dan krijg ik later weer de volle laag.