Eén van de meest bekende kenmerken van autisme is het ‘ontbreken’ van sociale vaardigheden. Toch voelen veel kinderen met PDD NOS en Asperger (zo ook mijn meiden) haarfijn aan, wanneer iemand niet goed in mijn vel zit. Dat lijkt toch heel tegenstrijdig... Hoe zit dat dan precies?
Een empathisch vermogen
Het kunnen aanvoelen/begrijpen/meevoelen in andermans emoties. Empathie is een ander woord voor inlevingsvermogen, de vaardigheid om je in te leven (je verplaatsen) in de gevoelens van anderen. Professor Uta Frit ontwikkelde een test waaruit blijkt dat kinderen met autisme zich niet verplaatsen in de gedachten van anderen. Wanneer onderstaande experiment werd uitgevoerd gaven de (meeste) kinderen met autisme als antwoord; ‘Sally gaat zoeken in de doos’. Zij verplaatsen zich dus niet in de gedachten van Sally, die helemaal niet kan weten dat de knikker in de doos ligt. Maar betekent dit ook automatisch dat kinderen met autisme emoties van anderen niet kunnen begrijpen?
Sociaal onhandig of niet weten hoe?
Toch constateren we dat mensen/kinderen met autisme veelal op een vreemde, onhandige of niet gepaste manier met anderen omgaan. Daarom werd lang gedacht dat kinderen met ASS niet staat zijn zich in anderen in te leven en met hen mee te voelen. Uit onderzoek van ontwikkelingspsycholoog Carolien Rieffe, in samenwerking met het Centrum voor Autisme, blijkt nu dat kinderen en jongeren met ASS wel degelijk worden geraakt door de gevoelens en het verdriet van anderen, maar simpelweg niet weten hoe ze hiermee om moeten gaan. Met andere woorden; 'Het ontbreken van sociale vaardigheden.’ Deze sociale vaardigheden kunnen tot op zekere hoogte worden ‘aangeleerd’. De meeste jeugdhulp en behandelmethoden spelen daarop in. Het is immers van groot belang om sociaal te kunnen functioneren, inzicht hebben in de intenties van anderen.
Onvoorspelbaar
Toch lijkt het vaak alsof deze kinderen niet geïnteresseerd zijn in wat iemand anders vertelt of voelt. Dit blijkt echter een misvatting. Door die emoties van anderen, raken zij namelijk snel overprikkeld. Dat kan resulteren in onaangepast (het negeren van andermans emoties), teruggetrokken en/of soms agressief gedrag. Dat wordt o.a. veroorzaakt door de onvoorspelbaarheid van die emoties. Zij kunnen zich namelijk niet ‘echt’ verplaatsen in de gedachtestroom van die ander en daarmee ook niet voorspellen hoe die ander verder zal reageren. Ook de nuance verschillen in communicatie kunnen ze niet of minder goed oppikken.
Eigen emoties begrijpen
Kinderen met ASS hebben vaak grote moeite met het ‘herkennen’ van hun eigen emoties, laat staan het benoemen (verwoorden) en het reguleren hiervan. Zo stelt de onderzoeksgroep dat het belangrijk is dat deze kinderen eerst leren hoe ze met hun eigen emoties moeten omgaan. Zolang die dat niet kunnen, blijft het aanleren van sociale vaardigheden erg lastig. Dit draagt bij aan het verminderen van spanningen (stress), minder snel overprikkelt raken, beter kunnen voorspellen hoe de ander zal reageren, hetgeen resulteert in een verandering in hun eigen gedrag.